Smeren met Smeerwortel

Zo nu en dan schrijf ik over een bijzonder kruid. Deze keer ga ik mijn kennis delen over Smeerwortel (Symphytum officinale), een in Europa veel voorkomende kruidenplant. Smeerwortel is een wilde groente; de bladeren kunnen geplukt en gegeten worden. Ze worden net zo bereid als de brandnetel (Urtica dioica).

De mensen die smeerwortel kennen weten vaak alleen dat het blad kneuzingen kan verhelpen als je het op de huid aanbrengt waaronder een kneuzing heeft plaats gevonden. Maar wist je dat je smeerwortel ook kunt opeten? Het is zelfs megagezond want het is één van de weinige (kruiden) groente die op het land groeien welke vitamine B12 bevat. Smeerwortel groeit overal in Nederland in het wild. Smeerwortel is een plant met witte of paarsroze hangende bloemetjes die een meter hoog wordt.

Smeerwortel bewezen in wetenschap tegen kanker

De wetenschap heeft zelfs bewezen dat smeerwortel de groei van kankercellen tegengaat. Een ‘Ames-test’ (een standaard procedure waaruit kan afgeleid worden in hoeverre een product kankerverwekkend/mutatieverwekkend kan zijn) suggereert bovendien dat smeerwortel anti-mutagene eigenschappen heeft (dus het ontstaan van mutaties lijkt tegen te gaan) . Thee van het gedroogde kruid helpt kankermutaties tegen te gaan helpt bij longkanker.

Geschiedenis

De werking van smeerwortel is al eeuwen bekend. De oude Grieken en de Romeinen gebruikten smeerwortel als middel om botbreuken en huidwonden te herstellen. Bij de Romeinen schreef Plinius de Oudere in zijn Naturalis Historia over de smeerwortel. Apuleius noemt gedroogde plantendelen in wijn als middel bij hevige menstruatie. Ook is het als medicijn tegen bronchitis gebruikt. De Galliërs gebruikten de slijmerige wortel om longziekten te genezen. Van de wortel wordt thee gedronken. Het is als natuurmedicijn in de volksgeneeskunde vaak gebruikt tegen slijmvliesontsteking of catarre. In een oud boek vond ik nog een opmerkelijke beschrijving over het gebruik van smeerwortel, de bladeren werden vroeger gebruikt vóór de huwelijksnacht omdat ze een gescheurd maagdenvlies zouden kunnen helen… (?)

Een sportarts weet je vast te vertellen hoe gezond de smeerwortel is en vrijwel alle sportartsen hebben een tube zalf op basis van smeerwortel in hun tas. Maar geen enkele sportmasseur gebruikt de verse plant. Vreemd toch?

 

 

Smeerwortel bij kneuzingen en overbelaste spieren

Wanneer je onderweg last hebt van je spieren dan kun je het brede blad van de smeerwortel het beste op de zere plek leggen. De werkzame stoffen worden door de huid opgenomen en bespoedigen het herstel van overbelaste spieren, gezwollen klieren, peesontstekingen en spierkneuzingen. Slecht helende wonden en botbreuken worden ook sneller hersteld als men een omslag van smeerwortel maakt of een pap van smeerwortel op de huid smeert waaronder zich de ontsteking of breuk manifesteert. Een pap van smeerwortel maak je door smeerwortelbladeren te verpulveren en met een beetje water te vermengen. In noodgevallen kun je op de bladeren kauwen en de ontstane pap op de peesontsteking of ander ongemak aanbrengen.

Uitwendig gebruik smeerwortel in de kruidengeneeskunde

Voor uitwendig gebruik, kun je het beste de wortel gebruiken. De wortel is zwart van buiten en wit van binnen. Smeerwortel heeft wondhelende eigenschappen. Het stimuleert de aanmaak van nieuwe cellen en weefsels op plekken waar het lichaam is beschadigd. De slijmstoffen en allantoïne zorgen voor een verzachten effect. Looistoffen en asparagine werken mee aan een bloedstelpende werkzaamheid.

Allantoïne rozenmarijnzuur en andere fenolzuren maken smeerwortel een ontsteking werend kruid. Om deze redenen wordt het ingezet bij:

• Wonden, slecht genezende wonden, etterende wonden, schaafwonden, brandwonden
• Kloven, aarskloven, tepelkloven, doorligwonden, slappe gedevitaliseerde huid, preventie en bestrijding van zwangerschapsstriemen, pijnlijke borsten als er na de zwangerschap veel melk geproduceerd wordt
• Acné, steenpuisten, zweren, insectenbeten
• Aambeien, aderontsteking, open been
• Mondslijmvliesontsteking, aften, tandvleesontsteking, bloedend tandvlees
• Tong-, strottenhoofd-, keel-, en amandelontsteking
• Borstklierontsteking
• Psoriasis, eczeem, droge, schilferige huid, luiereczeem, eeltknobbels.

Voor de huidaandoeningen werken omslagen, kompressen, crèmes en kruidenpap en voor de mondaandoeningen gorgeldranken en spoelingen.

Smeerwortel bij breuken, kneuzingen, verrekkingen en ontstekingen

Smeerwortel is op vele manieren in te zetten, kruidengeneeskundigen en sportmasseurs zijn hiervan op de hoogte. Het zijn veelal de sportmasseurs en sportartsen die synthetische weefselherstelmiddelen prefereren en kruidengeneeskundigen daarentegen geven de voorkeur aan de natuurlijke en verse smeerwortel. Beschadigd bindweefsel en kraakbeen wordt hersteld door smeerwortel. Osteoblasten worden gestimuleerd in hun werking; dat zijn de cellen die botcellen aanmaken. Allantoïne dringt diep binnen in weefsels en stimuleert eveneens kraakbeengroei. In verband met deze sterke geneeskracht wordt smeerwortel voorgeschreven bij:

• Kneuzingen, bloeduitstortingen
• Verzwikkingen, bandscheuren, ontwrichtingen
• Peesontsteking, tenniselleboog, spierverrekking, spierontsteking
• Sportblessures
• Botbreuken, beenvliesontsteking
• Voorkomen en verminderen van littekenvorming en zwangerschapsstriemen
• Artrose, artritis

Voor deze aandoeningen wordt een kompres, kruidenpap of omslag aanbevolen.

Orale inname van smeerwortel

Smeerwortel is een versterkend middel voor de maag. Het beschermt, herstelt en versterkt de maag. Het werkt verzachtend op de slijmvliezen. Bovendien is het ontsteking werend en spijsvertering stimulerend. Deze medicinale kenmerken kunnen aanleiding zijn om smeerwortel voor te schrijven bij:

• Gastritis of maagslijmvliesontsteking, maagzweer, maagbloeding, maagpijn, maagkramp
• Zweer van de 12-vingerige darm, darmzweren, darmontsteking
• Darmbloeding, darmirritatie, dysenterie, diarree.

Overige medicinale effecten voor oraal gebruik

• De genoemde medicinale effecten zijn de primaire gebruikstoepassingen. Hier volgen enkele secundaire toepassingen: Het is een slijmoplossend middel waardoor ophoesten bevorderd wordt. Hierdoor is het een natuurmedicijn bij bronchitis, hoest, prikkelhoest, slijmophoping en sinusitis of bijholteontsteking.
• Het is een bloedzuiverend medicijn met ontstekingsremmende capaciteiten. Het werkt goed om aan te sterken. Om deze redenen wordt het gebruikt bij artritis, artrose, jicht, kraakbeenletsels, spierreuma, klierontsteking, slechte afvoer van gifstoffen, zwakte, ouderdomszwakte, osteoporose en botontkalking.

Cosmetische toepassingen

Ook in de cosmetica wordt smeerwortel toegevoegd aan producten zoals zalven, crèmes en shampoos. Het heeft als eigenschap de huid strak en glad maken. Allantoïne is volgens wetenschappers de werkzame stof in smeerwortel die de huid en spieren sneller doet herstellen. Allantoïne versnelt de groei van gezonde cellen.

Voedingswaarde smeerwortel

Er zitten veel vitaminen en mineralen in smeerwortel. Het bevat alle vitaminen die als antioxidanten werken namelijk vitamine A, C en E. Verder bevat het uit het vitamine B-complex B1, B2, B3, B5 en B12. Vooral het laatste vitamine is vrij uniek voor een op het land levende plant. Vitamine B12 zit onder andere ook in zeewier, gist en champignons.

Dat is een ontkrachting van de mythe dat B12 alleen in vlees en vis zit. Daarnaast bevat het de mineralen calcium, kalium, fosfor, ijzer, jodium, kobalt, seleen, magnesium, zink, natrium, chroom en mangaan.

Culinair gebruik van Smeerwortel

In smeerwortel zitten veel hoogwaardige eiwitten. In Zwitserland wordt de plant van oudsher in deeg verpakt om het op te eten. In Engeland zet men thee van smeerwortel. Het wordt ook door de Engelsen gebruikt als groente in salades en soepen. Het wordt op dezelfde manier bereid als spinazie en brandnetel. Net als andere groenten is het verstandig om smeerwortel niet dagelijks te eten. Zo gevarieerd mogelijk eten is het best.

(De alinea´s over de medicinale werkingen van smeerwortel komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst)

Symphytumzalf maken van de wortels

Laat reuzel of kokosvet heel langzaam au bain marie smelten. Als het iets is afgekoeld de smeerwortelplakjes er in doen, tot het onder het vet staat. Laat het 1,5 uur trekken, en verhit het dan weer au bain marie om te kunnen zeven. In een glazen potje doen. En dan heb je je eigen symphytumzalf.

Als Moderne Sjamaan draag ik zelf een medicine bag of Mesa met daarin een amulet van smeerwortel. Mijn leermeester vertelde mij dat het mij tijdens reizen behoed tegen ernstige ontstekingen en kneuzingen. Indien nodig gebruik ik smeerwortel in sjamanistische rituelen zoals despacho ’s omdat de smeerwortel in het teken staat van spaarzaamheid, soberheid en financieel voordeel. Het element aarde wordt verbonden met geld, voorspoed, vruchtbaarheid en genezing…

 

Symphytumzalf maken van de bladeren

Verwarm 2 koppen zuivere olijfolie met 2 eetlepels verse smeerwortel bladeren (eventueel aangevuld met lavendel en goudsbloembladeren) zachtjes gedurende 30 minuten en zeef de olie dan. Smelt een halve kop bijenwas en doe er de olie bij. Roer tot het samengesmolten is. Giet het mengsel in blikjes of potjes en schenk het daarna aan vrienden als je te veel hebt.
Gebruik de zalf voor rugpijn, verstuikte enkels, een pijnlijke knie of andere bovengenoemde kwetsuren

Smeerwortel in de volksmond

Ik gebruik, zoals jullie weten, graag de Latijnse naam van planten omdat er meerdere volksnamen zijn van één plant en dat zorgt vaak voor verwarring. Maar wellicht ken je smeerwortel onder een andere naam:

Nederlands:
Dolle hondsbeien, Dollehondsbloem, Ezelsoor, Felje, Heelbeen, Heelwortel, Hommelwortel, Keelwortel, Schuurwortel, Suikerwortel, Spekwortel, Timmersmanswortel…
Engels:
Boneset, Bruisewort, Knit Back, Knit Bone, Slippery Root, Black Wort, Healing Herb, Miracle Herb, Wallwort, Ass Ear, Nipbone, Salsify, Consound, Gum Plant, Invisible Vet, Consolida…
Duits:
Beinheil, Beinwurz, Bienenkraut, Eselohrwurzel, Hasenlaub, Himmelsbrod, Honigblum, Hungerbluem, Kuchenkraut, Milchwurz, Schmalwurz, Milchwurz, Schmeerwurz, Schwarzwurz, Soldatenwurz, Wallwurz, Wottel, Zottel
Frans:
Consoude officinale, langue de vache, oreille d’âne, Herbe à la coupure, Herbe aux charpentiers