De hamam vervult diverse functies waaronder lichamelijke en geestelijke reinheid maar in het verleden ook een ander belangrijk aspect namelijk als sociaal-maatschappelijke functie. Tegenwoordig is een bezoek aan de hamam meer een weldaad voor het lichaam. Ik word met regelmaat ingehuurd als masseur en Tellak (masseur in de hamam) bij verschillende spa en wellness bedrijven in Nederland, en soms is er een verdwaald verzoek uit Zuid Afrika.
Wat is een hamam? Of is het een hammam? In dit artikel neem ik je mee in de beleving van de hamam …
Mensen kennen mij als masseur, maar wat is Tellak dan?
Als Tellak begeleid ik het reinigingsritueel in de hamam ruimte. Mijn mannelijke collega’s worden eveneens Tellak genoemd maar is het een vrouwelijke collega dan spreken we over een Natir. Als Tellak en Natir dragen wij een peştemal (mannen om de middel, vrouwen tot onder de oksel)
Gebruik voorafgaand aan de hamam behandeling de stoomcabine om op te warmen, te ontspannen en de huid klaar te maken voor de scrub.
Mijn taken tijdens het ritueel zijn onder andere:
- de bader begeleiden naar de Buikplaat (= buiksteen, navelsteen), een verwarmde marmeren of granieten plaat in de centrale ruimte van de hamam
- de bader overgieten met warm en koud water uit de Kurna (waterbassin) met 2 Tase’s (waterschaaltjes)
- de bader scrubben met een Kese (washand gemaakt van ruwe zijde) om dode huidcellen te verwijderen en de doorbloeding van huid te bevorderen
- na het scrubben de bader afspoelen met warm water
- de bader geheel inzepen met Sabon beldi (een zachte zeep, gemaakt van olijfolie) door middel van een Tekya (traditionele kwast van palmboomwortel, de kwast geeft een bijzondere sensatie aan de huid)
- de bader met een Kobijaki ( wordt ook wel een konijntje genoemd) inzepen
- de bader door middel van een Torba (zeepschuim zak) bedekken met schuim
- de bader een Kopukmassage geven
- het haar van de bader wassen en een hoofdhuid massage geven
- de bader afspoelen met warm en koud water
- voor de bader een kopje heerlijke rode appelthee zetten en serveren met Turks fruit
Optioneel kan de hamam uitgebreid worden met
- Het lichaam van de bader insmeren met een groene leem Ghassoul (lichaamspakking)
- massage van de hoofdhuid met Eau de cologne op basis van bergamot en citrus
- Ghassoul poeder als gezichtsmasker, om de talgproductie te neutraliseren. Het zuivert, ontspant, verkwikt en slankt het lichaam natuurlijk af. Doordat niet de gehele sebum film wordt weggenomen blijft de biologische balans behouden
- handverzorging met Turkse granaatappel handcrème
- massage van het lichaam achter en voorzijde met een warme olie
Hamam of hammam?
Hamam is Turks voor badhuis. In het Nederlands schrijf je het ook zo. Engelsen schrijven hammam met twee “ m’en”, waarschijnlijk om fonetische redenen. De Engelse vertaling van hamamdoek is dan ook hammam towel. Daarom is hammamdoek niet juist. Een soort Anglicisme, vermoed ik. Dus in het Nederlands is het gewoon Hamam !
Wat is een Hamam?
De hamam is een van oorsprong oosters badhuis, vaak naast de moskee, waar mensen samenkomen voor religieuze reiniging, lichaamsverzorging en ontspanning. In de authentieke hamam baden mannen en vrouwen gescheiden. Niet alleen tijdens een vakantie in Marokko of Turkije kan men genieten van een weldadige hamam ervaring. Ook in ons land heeft de hamam tegenwoordig een belangrijk plekje in de samenleving veroverd. Wil je weten waar dit bad ritueel vandaan komt?
Oosterse zweethutten
De oudste gebruiken die aan de oorsprong van de hamam liggen, komen uit Centraal-Azië. De mensen hadden hier al eeuwen geleden de gewoonte om zweetbaden te nemen in zweethutten om het lichaam te reinigen. De hutten werden goed afgesloten en binnen werd een groot vuur gestookt.
Romeinse en Griekse baden
Ook de Grieken en de Romeinen kenden al vroeg hun eigen bad rituelen. In plaats van de oosterse zweethutten, die alleen hete ruimtes waren, introduceerde de Romeinen en de Grieken hete en tegelijkertijd vochtige ruimtes. Ze bouwden thermencomplexen die voorzien werden van koude, lauwe en warme badruimte en vaak ook een zweetbad.
Samensmelten van tradities
Toen in het begin van onze jaartelling het Romeinse rijk zich uitbreidde en alle landen rond de Middellandse Zee en een deel van het Midden-Oosten bezette, ontmoetten de verschillende bad rituelen elkaar en smolten samen. Kortom; de eeuwenoude zweetbaden uit Centraal-Azië en de Griekse en Romeinse baden vormden samen de basis van wat nu de hamam heet.
Hamam
De naam ´hamam` komt van het Arabische woord ´hama`, wat ´heetwaterbron` betekent. Vooral in de Balkanlanden en in Turkije en Spanje werd het bezoeken van de hamam een belangrijk ritueel. De hamam vervulde diverse functies onder andere op het gebied van lichamelijke en geestelijke reinheid. Daarnaast kreeg de hamam ook een belangrijke sociaal-maatschappelijke functie.
Reinheid
De hamam paste perfect binnen de regels die golden binnen de Oosterse godsdienst met betrekking tot reinheid. Reinheid had niet alleen betrekking op lichamelijke reinheid, maar ook op religieuze reinheid of geestelijke reinheid. De hamam werd voor iedereen toegankelijk, arm of rijk, zodat iedereen zijn geloof zo goed mogelijk kon uitoefenen.
Sociaal-maatschappelijke functie
Eerst mochten alleen mannen naar de hamam, maar toen de profeet Mohammed erachter kwam dat het warme water de vruchtbaarheid bevorderde, kregen ook vrouwen toegang tot de hamam. Het wekelijks bezoekje aan de hamam haalde de vrouwelijke volgers van de profeet Mohammed uit hun sociaal isolement. Normaal gesproken ging hun vrijheid niet verder dan bezoekjes aan directe familie of naar de markt. Nu kregen de vrouwen eindelijk de kans om in een veilige omgeving vrij met elkaar te praten over wat hen bezig hield.
Hamam in de westerse maatschappij
De functie van de hamam is door de jaren heen nauwelijks veranderd. Het is ook in deze tijd binnen de westerse maatschappij nog steeds een plek om tot lichamelijke en geestelijke reinheid te komen. De religieuze reinheid wordt door niet-volgers van de profeet Mohammed vertaald in het geestelijk tot rust komen. Een bezoek aan de hamam biedt de ideale gelegenheid tot een moment van reflectie. Ook het sociale aspect is niet verloren gegaan. Het is bijvoorbeeld razend populair om samen met vrienden of vriendinnen een middagje naar de hamam te gaan. De hamam heeft duidelijk zijn plekje veroverd in onze hedendaagse maatschappij en de populariteit van dit eeuwenoude bad ritueel zal ook in de toekomst blijven toenemen.
Wat kun je verwachten tijdens een traditionele hamam?
Voorafgaand aan de hamam is het raadzaam 10-15 minuten in een stoomcabine plaats te nemen zodat de poriën van de huid zich kunnen openen en dat je lichaam is opgewarmd. Hierdoor kunnen dode huidcellen beter worden verwijderd.
Je wordt ontvangen door de Tellak of Natir. Hij of zij brengt jou naar de hamam ruimte. Nadat je jouw badjas en slippers hebt uitgedaan neem je plaats op een verwarmde natuurstenen tafel (buikplaat) Jouw lichaam wordt gedeeltelijk afgedekt met een katoenen doek, de peştemal. En dan begint het ritueel pas echt.
Waterritueel
De behandeling begint met een waterritueel. Vroeger in het Ottomaanse rijk werden de hamams ‘Oosterse badhuizen’ op warmwaterbronnen gebouwd. Hier komt het waterritueel zoals wij dat kennen vandaan. Het waterritueel houdt in dat er warm water door middel van twee koperen waterschalen (tasse) over het lichaam wordt gegoten. Dit ritueel zorgt voor een bijzonder gevoel. Tijdens de hamam behandeling wordt het waterritueel regelmatig herhaald.
Scrubritueel
De masseur (Tellak) of masseuse (Natir) scrubt zowel de achterzijde als de voorzijde van jouw lichaam met een scrub handschoen welke is gemaakt van ruwe zijde (kese). De scrubbehandeling zorgt ervoor dat dode huidcellen worden verwijderd en de doorbloeding in de huid wordt bevorderd.
Gedurende het scrub ritueel wordt je regelmatig overgoten met warm water zodat de dode huidcellen wegspoelen.
Na het scrub ritueel volgt weer een waterritueel.
Zeepritueel (Kopuk massage)
De zeep, sabon beldi (een zachte zeep, gemaakt van olijfolie), wordt verdeeld door middel van een Tekya (traditionele kwast van palmboomwortel, de kwast geeft een bijzondere sensatie aan de huid). Daarna dompelt de Tellak of Natir de Torba in de kurna en scheppen zij lucht.
Door de combinatie van water, zeep en lucht ontstaat er schuim welke als een warme deken over jouw lichaam verdeeld wordt. Vervolgens wordt de achterzijde en eventueel de voorzijde van je lichaam met zeep gemasseerd.
Hoofdmassage
Nadat het lichaam is gemasseerd met zachte olijfzeep volgt de hoofdhuid massage. Sommige Tellaks/ Natiri doen na het zeepritueel weer een waterritueel. Het nadeel hiervan is, naar mijn mening, dat de bader dan onbedekt ligt, dus mijn werkwijze verschilt hierin dat ik de Torba nogmaals vul en het schuimdeken weer aanvul voordat ik de hoofdhuid massage begin. Tijdens de hoofdhuid massage wordt het haar gewassen en tevens wordt de hoofdhuid gemasseerd.
Na de hoofdmassage volgt weer een waterritueel. Dit keer warm en koud afwisselend.
De bader komt langzaam overeind en blijft nog een moment op de buikplaat zitten terwijl de Tellak/ Natir eventueel achtergebleven zeepresten afspoelt met warm water. De Tellak/ Natir begeleid de bader naar de kleedkamer en schenkt een kopje warme appelthee met daarbij Turks fruit.
Voor een optimale ervaring raad ik je aan dit ritueel zonder (bad)kleding te ervaren.
Salon of droge hamam
De droge hamam, of salon hamam, komt voort uit de echte “natte” hamam. Maar dan voor de droge ruimtes. Dat wil zeggen dat deze hamam (ook wel hamam massage genoemd) wordt uitgevoerd op een massagetafel in een droge ruimte wat betekent dat het gebruik van water uiterst minimaal is. Deze massage wordt op “total body” basis gegeven. Je ligt bloot op de massagetafel en het gehele lichaam wordt aangeraakt.
Het is natuurlijk niet te vergelijken met de echte hamam.
Tijdens de droge hamam is je lichaam bedekt met warme vochtige handdoeken of kompressen (eventueel gedrenkt in etherische oliën) en ligt enkel dat lichaamsdeel welke behandeld wordt bloot. De salon hamam is een sensuele belevenis voor lichaam en geest! Niet alleen het lichaam wordt gereinigd, maar ook de zintuigen worden geprikkeld; warmte, vochtigheid, schuim, geur, rustgevende oriëntaalse muziek en aanraking zorgen voor totale ontspanning en overgave van lichaam en geest.
Ook tijdens de droge hamam massage, word de bloedsomloop gestimuleerd, waardoor de afvalstoffen direct door het lichaam afgevoerd worden. Je huid wordt gereinigd en tegelijkertijd worden de dieper gelegen weefsels gemasseerd. Na een droge hamam voel je je schoon, warm en ontspannen.
Wat kun je verwachten tijdens een salon hamam?
De behandeling begint met een het leggen van warme en vochtige handdoeken of kompressen op het lichaam. Daarna gaat de salonhouder over tot de scrub. Veel salonhouders gebruiken hiervoor een scrubgel in plaats van een kese met water. Combinaties zijn ook mogelijk. Je kikkert er helemaal van op en het heeft bovendien een reinigend en revitaliserend effect op de huid. Vervolgens wordt er met een kleine katoenen zeepzak (vergelijkbaar met de Torba) schuim gemaakt welke over je lichaam wordt verdeeld. Bedekt onder de laag crèmig sop krijg je een zeepmassage. Dit is een bijzondere ervaring die zich niet laat vergelijken met een massage met olie. Het voelt zeer zacht, sensueel en geraffineerd aan.
Het grote verschil met de traditionele hamam is dat de salon hamam vaak afgesloten wordt met een warme oliemassage op de massagetafel. Je bent weliswaar super schoon na zo’n scrub en zeepmassage maar scrub en zeep hebben wel een uitdrogend effect. De natuurlijke vetlaag op de huid wordt door de oliemassage weer goed op gang geholpen.
Belangrijk om te weten is dat eerst je hele lijf wordt gescrubd, daarna met zeepsop gemasseerd en tenslotte met olie gemasseerd. Alles verloopt vloeiend in elkaar over.
Een salonhouder zal er voor zorgen dat zowel de ruimte als de massagetafel en de olie verwarmd zijn!
Contra-indicaties hamam
Dit zijn een aantal contra-indicaties waarbij een hamam ritueel/ massage wordt afgeraden. Soms is een hamam ritueel/ massage met beperkingen en aanpassingen mogelijk.
Heb je een aandoening of twijfel je? Overleg dan eerst met je behandelend arts of specialist.
- Open wonden en huidinfecties
- Ontstekingen
- Gebruik ontstekingsremmers
- Koorts
- Te hoge/ te lage bloeddruk
- Spataderen
- Trombose
- Hart- en vaataandoeningen
- Diabetes
- Zwangerschap
- Gebruik van antidepressiva
- Extreme uitputting/ vermoeidheid
- Tumoren (kanker)
In mijn praktijk voer in geen (salon)hamam uit maar wel een Scrub and Oil massage. Sommige clienten zeggen dat deze weldadige massage beter is dan de hamam, maar daarover kun je zelf beter oordelen als je het ervaren hebt.
Geef een reactie