Spiegelneuronen en resonantie

Stel je voor : je loopt op straat en ziet iemand die onderuitgaat op de fiets en zelf zeg je ‘Au’. Je voelt dan de pijnervaring van de ander alsof het jezelf overkomt. Dat heet resonantie. Het spiegelende principe blijkt een belangrijk gegeven voor een succesvolle relatie met jezelf en anderen.

Een belangrijk element in je relatie is de resonantie tussen jou en de ander. Als twee mensen verliefd zijn en intens in elkaar opgaan, nemen ze dezelfde houding aan. Er zijn dan weinig woorden nodig om te weten wat de ander voelt. Resonantie betekent iets tot trillen of weerklinken brengen. Resonantie of spiegeling door spiegelneuronen. De informatie en signaalverwerking in het lichaam, vindt plaats door neuronen neuron netwerken of zenuwcellen.

Spontaan

Als we kijken naar wat een ander doet – eten, dansen of (hard)lopen – voeren we in gedachten dezelfde handeling uit. We nemen dus niet alleen waar wat iemand anders doet, voelt of ondergaat, maar ons eigen neurale netwerk wordt geactiveerd, alsof we het gedrag zelf vertonen of ervaren. Bij gezonde mensen verhindert een rem in de hersenen dat we zomaar mee gaan gebaren of doen, maar we hebben die rem niet altijd onder controle.

Als je partner giert van de lach, is het erg lastig om niet mee te lachen. Als je geliefde huilt is het moeilijk om je eigen tranen terug te houden. Als een heel stadion juicht om een doelpunt, is je eerste reactie om mee te juichen. Je lichaam doet haast als vanzelf mee.

Niet alleen het zien, ook het horen en zelfs het spreken over een handeling, zorgt ervoor dat die zenuwcellen in de hersenen actief worden. Het gebeurt gewoon zonder dat je daarover na denkt of je er bewust van hoeft te zijn. Spiegelneuronen blijken van levensbelang voor je sociale gedrag.
Door je interne spiegel begrijp je wat anderen doen; alsof je een kopie van de ander in je hersenen hebt. Spiegelneuronen zijn ook aan het werk als je gevoelens van anderen ervaart. Je wordt aangestoken door de angst van een ander, of het plezier, of wordt geraakt door zijn of haar pijn. Mensen die een sterke band met elkaar hebben, kunnen elkaar goed spiegelen: ze voelen intuïtief aan wat de ander beweegt, en ze kunnen zich afstemmen op de ander.
Spiegelneuronen zorgen er dus voor dat je iemand emotioneel kunt begrijpen.

Ouder-kindhechting

Angst, overbelasting en stress kunnen de werking van deze neuronen aantasten. Uit onderzoek blijkt dat het aantal signalen dat spiegelneuronen afvuren, drastisch wordt verminderd door angst en stress. Bij grote angst of druk verdwijnen al die vermogens om anderen te kunnen invoelen en begrijpen.
Spiegelneuronen spelen een rol bij de hechting tussen ouder en kind.
Ouder en kind spiegelen elkaar wederzijds. Hierdoor krijgt het kind de basis voor zijn eigen psychologische ontwikkeling.
Als er geen spiegeling is, is er ook geen hechting mogelijk. Zelfregulatie leren we door de interactie met onze ouder. Als er geen vriendelijke en stimulerende omgeving was om op te groeien, leren we onvoldoende hoe we onszelf kunnen kalmeren en tot rust kunnen komen. Als de ouder getraumatiseerd is, kan zij de behoeften van haar kind onvoldoende aanvoelen. Het fundament voor het hebben van  gezonde relaties wordt gelegd binnen de veilige hechting met onze ouder.

Bij de geboorte is het eerste contact met de moeder heel belangrijk. Spiegelneuronen zijn meteen aanwezig, maar blijken zich pas echt te ontwikkelen in dit contact. Als de ouder lacht, lacht baby terug, of als baby een gezicht trekt doet de ouder hem na – zo ontwikkelen zich de spiegelneuronen, en ontstaat de verbinding tussen ouder en kind.

Het systeem van spiegelneuronen bevindt zich op het tijdstip van geboorte nog in een onrijpe vorm. Wanneer kansen worden gemist om na de geboorte en in de eerste jaren relaties aan te gaan, kan dat schadelijk zijn voor de ontwikkeling van het neurale spiegelsysteem. Het gevolg is dat er wezenlijke tekorten komen in het ontwikkelen van gevoel voor eigenwaarde, de capaciteit om te relateren en het verwerven van vaardigheden.

Narcistische behoefte

Een belangrijk element van het slagen van een relatie is het vermogen om je emoties en je zenuwstelsel te reguleren als je gestrest of geactiveerd bent. Het succes en de stabiliteit van een partnerschap hangt af van de capaciteit van elke partner om verschillende interne staten van zijn te reguleren, in het hier en nu, samen, maar ook alleen.
Je vroege hechtingswonden worden gemakkelijk getriggerd door je partners. Als je niet gezien, niet gerespecteerd of in de steek gelaten voelt, reageer je razendsnel, sneller dan je er bewust van bent. Je bent alert op alle verschillende non-verbale signalen en boodschappen die iemand uitzendt. Door spiegelneuronen krijg je die informatie door. Een deel van wat iemand niet onder woorden kan brengen, resoneert in je lichaam of komt omhoog in een spontane gedachte of een emotie.

In een intieme relatie wordt ook je donkere, weggestopte kant gespiegeld. Als je bewust in je interne spiegel kijkt, kun je intuïtief bepaalde stemmingen en ervaringen van iemand anders begrijpen, of hiaten in iemands verhaal aanvullen. Als twee mensen lang bij elkaar zijn, zal dit vermogen sterk ontwikkeld zijn, de ene partner voelt vaak nog eerder wat de ander voelt of ervaart dan die persoon zelf.
Als je weinig spiegeling hebt gehad, zal het moeilijk zijn om te weten wat je voelt, of begrip hebt voor wat je partner voelt. Je leert over gevoelens doordat je verzorgers deze spiegelen. Als je positieve gevoelens ten aanzien van jezelf hebt, ben je ook in staat die voor een ander te voelen. Je krijgt een beeld over jezelf door de spiegeling van je omgeving. Als je een zwak zelfgevoel hebt, zul je uitermate afhankelijk van een relatie zijn, of het tegenovergestelde: je bent niet in staat om nabijheid en intimiteit te ervaren. Je doet er alles voor om te versmelten met je partner, of je houdt juist controle over anderen door afstandelijk gedrag, of door emotionele manipulatie om te krijgen wat je nodig hebt.

Als je geen authentiek zelfgevoel hebt is er een intern gevoel van leegte, een vacuüm dat je probeert te vullen met veel positieve reflectie van buitenaf. Je wordt afhankelijk van een gespiegeld en geleend zelfgevoel van buiten je – van andere mensen, van het werk wat je doet, relaties die je aangaat en hebt, dingen die je hebt bereikt enzovoorts. Hoe minder contact je hebt met je innerlijke zelf, hoe meer positieve spiegeling, steun of bevestiging je nodig hebt van anderen. Dit is de grootste valkuil in een relatie. Je zegt dat je intimiteit nodig hebt, maar waar je eigenlijk naar op zoek bent is de vervulling van je eigen narcistische behoefte, in de vorm van bevestiging, acceptatie of onvoorwaardelijke liefde van anderen. Als je deze dingen krijgt, van buiten, voel je je goed, maar als je dit niet krijgt of het word je onthouden dan word je boos, of angstig. Je trekt je terug of je wordt rancuneus en een hoop andere pijnlijke gevoelens komen omhoog. Zonder het gevoel te hebben van een zelf dat door de buitenwereld wordt bevestigt, opent zich een gat dat heel moeilijk te tolereren valt.

Veilige hechting

Iedereen verlangt veilige hechting, waardoor je de kans krijgt om oude hechtingswonden te helen en de hersenen te herprogrammeren om meer in staat te zijn liefde toe te laten, zonder alsmaar je oude trauma erbij te moeten halen. Veilige hechting in relaties houdt in dat het een veilige plek is om geliefd te worden en lief te kunnen hebben en tegelijkertijd alleen te zijn zonder stress of het gevoel dat dit de relatie, of de ander, zou schaden.

Door het samenzijn kan het contact met jezelf verdiepen. Veilige hechting in een relatie wordt de ondersteunende omgeving voor groei. Als je kunt leren om aanwezig te zijn, met jezelf te zijn en toch in contact met de ander, in staat om elkaars lichaamssignalen en non-verbale boodschappen op te vangen, kan de relatie zo’n plek worden. Dit vraagt dus van elke partner om aan het werk te gaan met zichzelf. Je eigen emoties, behoeften en drijfveren moet je leren kennen en dragen, om een schone spiegel te kunnen zijn. Door meer contact met je lichaam te krijgen, leer je om gevoelig te zijn voor emoties van jezelf en je partner. Resoneren zonder ermee te versmelten, spiegelen zonder verstrikt te raken in onbewuste eigenbelangen. Dan kan een relatie een bron van heling zijn.

Resoneren van klank

Resonantie is de mogelijkheid die levende wezens hebben om elkaar te kunnen aanvoelen, te communiceren en te reguleren. Resonantie betekent iets tot trillen of weerklinken brengen. Als je in mijn klankruimte een klankschaal of een gong  aantikt, of zelfs als je je stem gebruikt dan trillen andere klankschalen, gongs mee op de overeenkomstige toon. Dit verschijnsel heet resonantie. Je hersenen nemen buiten je bewustzijn om talloze prikkels en aanwijzingen waar. Resonantie betekent dat je reageert of handelt naar aanleiding van deze onbewuste waarnemingen.