Dit had ik graag willen weten …

De eerste keer dat Maaike (fictieve naam) merkte dat haar cyclus onregelmatig werd, was in 2021, nadat ze een malaria vaccinatie had gekregen. Ze sloeg een paar periodes over, maar toen ze er met vriendinnen over praatte die hetzelfde hadden, dacht ze er verder niet over na. Helaas bleef het daar niet bij, enkele maanden erna miste ze weer drie periodes op een rij. Ze voelde zich opgeblazen en neerslachtig, haar humeur was vreselijk en ze kreeg last van hersenmist en pijnlijke borsten. Het was als PMS voordat ze ongesteld zou worden, maar het maar niet werd.

Wat wil jij weten over de overgang?

In mijn praktijk zie ik dagelijks vrouwen in de leeftijd 40 – 70+. De overgang komt vaak ter sprake. Voor jongere vrouwen is het vaak dat ‘ding’ dat veel later in het leven gebeurt – niet als je 43 of 47 bent. Opvliegers zijn vaak het enige verschijnsel waar ze wat over gehoord hebben en verder zijn er veel verhalen (mythes) van moeders en oma’s die lang gekoesterde, geconditioneerde, verhalen doorgeven die in de huidige maatschappij allang niet meer gelden.
Er is veel onbegrip onder vrouwen zelf, maar ook bij partners en werkgevers over de overgangsperiode die een vrouw doormaakt.

Maaike begon zich nog slechter te voelen. Negatieve gedachten als: ‘Ik wil stoppen met mijn baan’ en ‘Ik ben niet goed genoeg meer om dit te doen’ slopen haar hoofd binnen. Haar zin in seks en intimiteit verdween volledig, het werd pijnlijk. Ze voelde zich verward, wilde veel slapen en werd bovendien angstig voor haar vriendinnen. Moest ze nu echt antidepressiva gaan gebruiken? Wat gebeurde er? En dan was er nog haar huid, die ervoor zorgde dat ze eruit zag als iemand die 98 jaar oud is, haar huid ‘down under’ werd schraler en droger, wat vooral pijnlijk was tijdens de enkele keer dat ze nog seks had.

Maaike was al enige tijd cliënte in mijn praktijk. Ze begon te twijfelen aan zichzelf en ik adviseerde haar een routine matige controle uit te laten voeren bij haar gynaecologe. De gynaecologe vertelde haar dat ze in haar perimenopauzale periode zit, een fase in de overgang voorafgaand aan de menopauze, en voorafgaand aan haar laatste menstruatie.
De perimenopauze kan vier tot tien jaar duren en begint meestal rond je veertigste. Hoewel het per persoon verschilt, kunnen je de volgende symptomen gewaar worden:

• Stemmingswisselingen,
• Hersenmist,
• Pijntjes en kwalen,
• Hartkloppingen,
• Pijnlijke borsten,
• Gewichtstoename,
• Slapeloosheid,
• Opvliegers,
• Nachtelijk zweten,
• Drogere huid en haar
• Vaginale droogheid
• Verlies van libido
• Angstig voelen
• Depressiviteit

Hormoontherapie of …

Na haar controle en een aanvullend bloedonderzoek sprak Wendy met een aantal hormoon specialisten. Ze kreeg oestrogeen voorgeschreven, dat kan helpen bij opvliegers, zweten, vermoeidheid, depressie, libido en het verbeteren van huid en haar. Ook werd progesteron geadviseerd. Dat helpt bij hoofdpijn, hartkloppingen, gewrichtspijn, angst en slapeloosheid. Ze wist niet zeker of ze er goed aan deed om zich nu vol te laten stoppen met hormonen, maar ze was ten einde raad en is er toch aan begonnen.

Na drie weken voelde Maaike zich iets beter. Ze omschreef het alsof haar oude zelf terug kwam. Haar angsten verdwenen weer en ook de hersenmist loste langzaam weer op. Maar Wendy wilde eigenlijk niet afhankelijk zijn van de hormonen. Ze was zich bewust van het feit dat door het gebruik van hormonen ze een grotere kans zou hebben op borstkanker, baarmoederhalskanker en trombose.
In de gesprekken die we voerden bespraken we andere mogelijkheden en opties zoals het veranderen van haar leefstijl, het verminderen of liever nog het elimineren van stressvolle situaties, voldoende bewegen en regelmatige massages voor ontspanning en vitaliteit van haar systeem.

Hormonen

Het ontstaan van overgangsklachten heeft alles te maken met je hormonen. Hormonen zijn lichaamseigen stoffen: dit betekent dat de hormonen door je eigen lichaam worden aangemaakt. Ze kunnen lichamelijke processen in gang zetten of afremmen. Naarmate je ouder wordt neemt het aantal hormonen af. Het gevolg: de overgang begint.

Typische en atypische Overgangsklachten

Typische lichamelijke en uiterlijke overgangsklachten

Sommige lichamelijke en uiterlijke klachten ontstaan voornamelijk door de overgang. Voorbeelden hiervan zijn:

• Opvliegers en nachtzweten
• Menstruatieveranderingen
• Vaginale veranderingen
• Urineverlies en blaasontsteking

Atypische lichamelijke en uiterlijke overgangsklachten

Soms heb je constant last van een bepaalde klacht, terwijl de oorzaak ervan een mysterie is. Bij vrouwen in de overgang kunnen veel klachten ontstaan die je in eerste instantie niet met de overgang koppelt. Voorbeelden hiervan zijn:

• Hoofdpijn en migraine
• Hartkloppingen
• Droge ogen, mond en neus
• Hoge bloeddruk
• Slaapproblemen
• Pijnlijke borsten
• Spier- en gewrichtsklachten

Koop nu het e-boek Bloedstollende Waarheden

” Dit had ik graag willen weten voordat ik ineens in de overgang zat.
Het is een prachtig en duidelijk e-book.
Iedere vrouw, tienermeisje, transgendere man zou dit e-boek moeten lezen en ook hun partners.” Maaike W.

Emotionele en mentale overgangsklachten

Hormoonschommelingen tijdens de overgang zorgen vaak voor veranderingen in de stemming. De volgende klachten kunnen duiden op overgangsklachten:

• Neerslachtigheid. Je hebt last van stemmingswisselingen, huilbuien, opvliegers en andere klachten. Hierdoor kun je enorm gestrest en neerslachtig worden. Hoewel je jezelf al snel de stempel ‘depressie’ mee wil geven, is dit vaak niet het geval. De overgang alléén kan namelijk geen depressie veroorzaken; je hoeft hier genetische aanleg voor hebben. Heeft de neerslachtigheid invloed op je dagelijkse leven? Schroom dan niet om langs te komen voor een massage, een massage zorgt er in zulke gevallen voor dat je je weer beter in je vel voelt.
• Angst en paniek. Naast een somber gevoel kunnen ook angst en paniek ontstaan. Dit herken je aan pijn op de borst, ademtekort, duizeligheid, hartkloppingen en het gevoel de controle te verliezen en ‘gek’ te worden. Als je hier voor de overgang last van had, is de kans groter dat het zich tijdens de overgang weer voordoet. Schakel hulp of reik uit tijdens je massage om dit bespreekbaar te maken. De massagetechnieken die ik gebruik tijdens een massage kunnen een rol spelen om beter met deze klachten om te gaan of om ze juist te verminderen.
• Geen zin meer in zorgen. Tijdens de overgang daalt het hormoon oxytocine, ook wel bekend als het knuffel- of zorghormoon. Hierdoor word je introverter: je hebt geen zin meer in allerlei afspraken en feestjes en de kletspraatjes die daarbij komen kijken. Je doet minder moeite om af te spreken met je vrienden of een praatje te maken met collega’s. Je wilt eigenlijk met rust gelaten worden, vooral als je een hectisch leven leidt. Ontspanning en aanraking van een vaste persoon, je masseur, kan in deze situaties van enorm belang zijn voor je.
• Lege nest syndroom. Het lege nest syndroom is juist het tegenovergestelde van bovenstaande klacht; je voelt je eenzaam en mist de gezelligheid om je heen. Je wilt iets om handen hebben. Bovendien breekt nu de periode aan dat je onvruchtbaar wordt en dat kan lastig te verdragen zijn, waardoor je steun van anderen juist nodig hebt. Niet iedereen zit echter te wachten op je en je vriendinnen proberen op hun manier het hoofd te bieden aan hun eigen overgang. Weet dat je altijd welkom bent bij andersdanandersmassage en dat ik naar je luister, je oprecht en met respect aanraak.
• Invloed op je relatie en behoefte aan verandering. De leeftijd waarop je in de overgang komt kan invloed hebben op je relatie. Als je kinderen hebt, zijn deze waarschijnlijk net de deur uit en zit je alleen of samen met je partner. Hebben jullie nog steeds de sterke relatie van vroeger? Je gaat op deze leeftijd meer nadenken over de komende jaren en door de hormoonwisselingen kan je anders gaan denken over de invulling van je leven. Misschien wil je het wel over een hele andere boeg gooien. Een andere baan, nieuwe mensen om je heen en misschien zelfs een nieuwe partner of helemaal geen vaste partner…

Mentale overgangsklachten

Ondanks dat er veel onderzoek wordt gedaan naar het brein, is zeker nog niet alles bekend over de werking van de hersenen tijdens de overgang:

• Geheugen, concentratie en leervermogen gaat achteruit.
• Gaat het multitasken steeds lastiger?
• Vergeetachtigheid en oestrogeen hebben een connectie.

Seksuele problemen door overgang

De één krijgt tijdens of na de overgang een boost in het seksleven, terwijl de ander met allerlei seksuele problemen kampt. Dit kan erg verschillen per vrouw. Seksuele overgangsklachten kunnen ontstaan door een afname in het oestrogeengehalte, maar ook door je stemming. Je bent misschien vaak somber en hebt vaker stress dan voorheen waardoor seks het laatste is waar je aan denkt. Deze klachten doen zich vaak voor tijdens de overgang:

Droge vagina en pijn tijdens de seks

In meer/mindere mate krijgt iedere postmenopauzale vrouw te maken met vaginale atrofie. Door de veranderingen in je oestrogeenspiegel in de overgang wordt de huid van de schaamlippen/ vagina/ baarmoeder dunner, minder elastisch, stugger en kwetsbaarder. Het onderhuidse vetweefsel van schaamlippen (vulvalippen) verdwijnt met gevolg slapheid. En er is minder vaginale afscheiding met als gevolg vermindering natuurlijke weerstand en een droog gevoel. Pijnlijke penetratie is soms het eerste teken, soms pijn tot de dag erna nog. Vaginale atrofie hoeft gelukkig niet bij iedere vrouw pijn te geven bij penetratie, míts je als vrouw pas penetratieseks hebt als je voldoende ontspannen en opgewonden bent. Dat merk je doordat je erg nat wordt en je vagina makkelijk toegankelijk is. Als je niet erg nat wordt ga dan niet over tot penetratieseks. Het nat worden is namelijk een signaal dat er onder je huid van alles is veranderd (je clitoris is dan opgezwollen, je vagina 2 tot 3 keer zo lang en aan het uiteinde breder, je blaas en baarmoeder gaan anders liggen). Glijmiddel als oplossing voor het niet vochtig worden is dus geen goede optie! Vrouwen met vaginale atrofie blijven namelijk het vermogen tot lubricatie (vochtig worden) houden.

Wat helpt:

• Levenslang of tijdelijk een penetratie-pauze.
• Meer tijd nemen voor het seksueel spel en goede stimulatie.
• Heb pas penetratieseks als je opgewonden bent (dat merk je doordat je heel nat bent) en ontspannen bent (dat merk je doordat je vagina makkelijk toegankelijk is), als je het zelf echt wilt en als het plezierig is.
• Regelmatig plezierige seks helpt om je vagina en vulva goed doorbloed te houden.
• Door je bekkenbodemspieren te trainen en te masseren, verbeter je ook de bloedtoevoer van de vagina.
• Gezonde leefstijl, denk daarbij aan balans, voeding, beweging, zingeving, slaap, massage, ontspanning en je sociale leven
• Heb je problemen met vaginale droogheid tijdens seks zonder penetratie (dus niet als oplossing voor droogheid tijdens penetratieseks!) probeer dan glijmiddel op siliconenbasis of een biologische vitamine E olie.
• Een moisturizer kan zorgen voor een constante vochtigheid, herstelt de elasticiteit van de vagina en zorgt voor een goede zuurgraad, op basis van hyaluronzuur. Het bevat geen hormonen.
• Blijf je last houden vraag naar andere opties bij andersdanandersmassage.

Soms hebben bovenstaande klachten niets te maken met de overgang, maar juist met externe omstandigheden. Neem je bijvoorbeeld genoeg tijd om opgewonden te worden?

Geen waarschuwing

Voor Maaike geldt dat de overgang haar letterlijk overviel, zonder enige waarschuwing. Als ze had geweten wat haar te wachten stond had ze haar veel beter voorbereid. Het raakt haar, tijdens onze gesprekken, als ze denkt aan al die andere vrouwen in haar situatie, die nog niet de weg naar andersdanandersmassage hebben gevonden en die misschien niet eens weten dat ze op weg zijn naar de menopauze. Ze is blij dat ze er open en zonder schroom over kan praten en dat de massages haar helpen om door de ergste periodes heen te komen. Ze voelt het letterlijk en figuurlijk als ademruimte.

Als Maaike nu goed om haar heen kijkt signaleert ze vriendinnen die meer zijn gaan drinken om te dealen met de nukken van de overgang of om hun depressieve gedachten te onderdrukken. De onwetendheid bij haar vriendinnen heeft tot dusver al 2 huwelijken laten mislukken, en meerdere carriers geruïneerd.

Recent onderzoek stelt dat 60 procent van de echtscheidingen wordt geïnitieerd door vrouwen in de overgang, terwijl uit een onderzoek van Menopause Experts Group blijkt dat het aantal zelfmoorden onder vrouwen tussen 45 en 54 jaar in twintig jaar tijd met zes procent is gestegen. Met de juiste hulp kan een deel hiervan misschien worden vermeden.

Maaike vindt ook dat mannen beter geïnformeerd zouden moeten worden. “Iedere man zou een cursus bij je moeten volgen over wat ze kunnen verwachten met betrekking tot hun partner die in de overgang is. En mogelijk ook tieners, die misschien geen idee hebben waarom hun moeder instort.”

Zelfhulptips bij overgangsklachten

Soms blijf je last houden van bepaalde overgangsklachten, ongeacht of je wel of niet behandeld wordt. Hieronder enkele zelfhulptips voor tijdens de overgang:

• Last van een droge mond? Drink voldoende om de speekselproductie op gang te houden.
• Heb je vaak last van slaapproblemen, hoofdpijn of migraine? Zorg dat je voldoende en regelmatig beweegt gedurende de dag. Ga eventueel op een sport of volg yin-yogalessen. Ook ontspanningstechnieken kunnen helpen, tijdens de hoofdpijn of voor het slapengaan.
• Heb je al een tijdje last van één of meerdere klachten, maar weet je niet of het door de overgang komt? Houd dan een soort (klachten)dagboek bij waarin je bijhoudt wanneer de klacht (ongeveer) is ontstaan, wanneer het zich voordoet en hoe vaak je er last van hebt. Neem het vervolgens mee naar je masseur.
• Heb je last van hartkloppingen? Blijf rustig, leg je handen op je buik en adem naar je handen toe (buikademhaling). Blijf niet oppervlakkig ademhalen, want dan ga je hyperventileren.
• Laat je bloeddruk regelmatig controleren. Een hoge bloeddruk komt vaak voor tijdens de overgang. Je kunt je leefstijl veranderen (andere voeding, meer bewegen, minderen met alcohol, stoppen met roken etc.).
• Je kunt het proces van huidveroudering soms vertragen door middel van zonnebrandcrème en vitamine A-crème. Ook voedingsmiddelen hebben een positief effect op je huid, zoals antioxidantrijke voeding en vette vis. Suiker en alcohol zijn juist boosdoeners wat betreft de huid.
• Heb je last van seksuele overgangsklachten? Het probleem is vaak op te lossen. Belangrijk is om bij het begin te beginnen: ben je wel opgewonden voordat je aan seks begint? Als je er meer tijd voor nodig hebt of het voorspel over een andere boeg wilt gooien, bespreek dat dan met je partner. Een glijmiddel biedt soms uitkomst, maar maak er geen gewoonte van. Zo los je het probleem namelijk niet op. Weet je niet waar de oorzaak ligt? Vraag het gerust aan mij tijdens je massage.
• Word je niet meer opgewonden? Door intiem te zijn met je partner (dit kan op allerlei manieren: knuffelen, handen vasthouden, arm-in-arm lopen etc.) creëer je mogelijk opwinding, waardoor je weer zin krijgt in seks. Is onzekerheid over je lichaam het probleem? Probeer dit te bespreken met je partner of reik uit tijdens een massage.
• Heb je een verhoogd risico op osteoporose? Neem dan eens je leefstijl onder de loep. Beweeg je voldoende? Krijg je bepaalde voedingsmiddelen genoeg binnen? Vitamine D, calcium en magnesium zijn essentiële stoffen voor de opbouw van gezonde botten.

Voeding en supplementen bij overgangsklachten

Met bepaalde voedingsmiddelen en supplementen kun je het oestrogeengehalte aanvullen, zodat overgangsklachten mogelijk verminderen.

De volgende voedingsmiddelen bevatten plantaardige oestrogenen, waardoor ze wellicht helpen bij overgangsverschijnselen:

• Aardappelen (gebruik met mate want aardappelen zijn ook lid van de nachtschade familie, zoals ook tomaten, aubergine, paprika en pepers, aardbeien die ontstekingen bevorderen)
• Fruit, zoals appels, citroenen, cranberry’s, grapefruits, kersen, peren en pruimen
• Granen, zoals gerst, haver, rijst, rogge en tarwe
• Kruiden en groenten, zoals broccoli, hop, kaneel, knoflook, peterselie, rabarber, rode klaver, salie, selderij en wortelen
• Peulvruchten, zoals erwten, kidneybonen, linzen en sojabonen
• Zaden en pitten, zoals lijnzaad, maanzaad, pompoenpitten, sesamzaad en zonnebloempitten

Naast deze voedingsmiddelen kun je gebruikmaken van supplementen.
De welbekende overgangsverschijnselen, zoals opvliegers en hoofdpijn, zijn mogelijk te bestrijden met:

• Supplement met troszilverkaas

Hormoonschommelingen kunnen botontkalking veroorzaken. De volgende suppletie zou een positieve werking hebben op het tegenhouden van botontkalking:

• Visoliesupplement
• Supplement met antioxidanten

Overgang … naar een nieuw leven

De overgang is ook een mooie periode, namelijk het begin van een heel ander, nieuw, leven. Een fase waarin ook veel positieve veranderingen zijn.

Denk bijvoorbeeld aan:

• Meer tijd en aandacht voor jezelf, elkaar, leefomstandigheden en seks
• Meer privacy, minder zorgen
• Betere balans tussen liefde en lust
• Meer variatie, meer seks toys,
• Minder gericht op geslachtsgemeenschap om kinderen te krijgen
• Je eigen lichaam beter kennen en waarderen
• Meer communicatievaardigheden, beter durven zeggen wat je wel en niet wil, meer lef en minder lief, meer kracht en meer ervaring, assertiever
• Misschien een nieuwe partner/ nieuwe ervaringen/ of helemaal geen vaste partner
• Als postmenopauzale vrouw: geen menstruatie meer, geen angst voor zwangerschap

Kansen

Kortom, de overgang kan een hele moeilijke fase in je leven zijn. En het biedt ook volop kansen om te kunnen groeien naar een leuk seksleven, passend is in deze levensfase. Sommige vrouwen zeggen dat hun seksleven in de loop der jaren zelfs steeds leuker is geworden. Andere vrouwen worstelen om de balans te vinden en zijn zoekende hoe ze in deze fase de seks leuk kunnen houden. Seks zien als een breed begrip waarin seks veel meer is dan penetratie kan helpen. En vergeet ook de soloseks niet. Het belangrijkste is om mooie herinneringen te maken.

Concluderend

Kan ik zeggen dat praten over seksualiteit kan een groot verschil maken. Communicatie met je sekspartner(s) is zelfs essentieel. Maar praat bijvoorbeeld ook eens met vrouwen die in dezelfde levensfase zitten of met vrouwen voor wie de overgang al langer geleden is. En je kunt je masseur om advies vragen. Daarnaast is het belangrijk om kennis te hebben over seksualiteit, in het bijzonder over je vagina, je vulva en je clitoris. Ook kunnen meer tijd, aandacht en sterkere seksuele prikkels dan voorheen helpen.
En tenslotte: erkenning, empathie, flexibiliteit, dankbaarheid, variatie, mildheid, hoop, aandacht, humor, relativering én een gezonde leefstijl kunnen je helpen om in deze waardevolle levensfase een heel leuk (seks)leven te hebben!